Είναι γνωστό, ότι η αντιστοίχηση των ηλικιών των ανθρώπων, στην κατηγορία της γήρανσης, αλλάζει με την εξέλιξη των κοινωνιών και την βελτίωση της ποιότητας του ζην.
Το Μεσαίωνα, στην Ευρώπη, η μέση ηλικία θανάτου από φυσικά αίτια (αν και αυτό δεν είναι απολύτως ελέγξιμο) δεν ξεπερνούσε τα πενήντα χρόνια, ενώ σήμερα έχει βελτιωθεί στην ηλικία των άνω εβδομήντα για τους άνδρες και άνω των εβδομήντα πέντε για τις γυναίκες.
Η πρόοδος της Ιατρικής επιστήμης και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης είναι οι βασικοί παράγοντες που έχουν σπρώξει αυτό τον μέσο όρο προς τα πάνω, παρόλο που το stress που υφίστανται οι κάτοικοι των αστικών κέντρων, διαφοροποιεί, όπως φαίνεται, αρκετά το αποτέλεσμα εις βάρος των κατοίκων του.
Το αληθινό ερώτημα όμως έγκειται, όχι στον πραγματικό φυσικό χρόνο επιβίωσης των ανθρώπων, αλλά σε αυτό που θα ονομάζαμε “υγιήs γήρανση”. Διαφορετικοί ερευνητές, δίνουν διαφορετικό νόημα στην έννοια αυτή βασιζόμενοι σε ερευνητικά αποτελέσματα, αλλά και στις εκτιμήσεις των ίδιων των ανθρώπων.
Είναι για παράδειγμα “υγιής γήρανση” το να ζεις πολύ σε διάρκεια, το να ζεις χωρίς ασθένειες, το να έχεις καλή ποιότητα ζωής ή το να έχεις την ικανότητα να είσαι ανεξάρτητος σε προχωρημένη ηλικία;
Οι Kivimaki and Ferrie (2011) χωρίζουν σε κατηγορίες τους ανθρώπους που διαβιούν μέχρι τα βαθιά γεράματα. Η πρώτη κατηγορία είναι οι “survivors”, αυτοί δηλαδή που κατορθώνουν να επιβιώνουν και να ζουν πολλά χρόνια, παλεύοντας κατά περιόδους με ασθένειες ή κάποιου είδους αναπηρία πριν από το θάνατο. Η δεύτερη είναι οι “delayers”, αυτοί που κατορθώνουν να αποφύγουν σχετικές με την ηλικία ασθένειες μέχρι σχεδόν και το τέλος της ζωής τους και τέλος οι “escapers”, αυτοί που τη γλιτώνουν και ζουν μέχρι βαθιά γεράματα χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.
Ένα μεγάλο μέρος των ερευνών στη γηριατρική έχουν ως στόχο να βελτιώσουν την διάρκεια της συνολικής υγείας, κάνοντας παρεμβάσεις στη ζωή των ανθρώπων, έτσι ώστε να μένουν υγιείς για περισσότερο χρόνο.
Εδώ βεβαίως έρχεται το ερώτημα: πώς μπορεί να σταθμιστεί η υγεία κάποιου που γερνάει;
Δεν έχουμε πολλές έρευνες πάνω σε αυτό, αλλά οι λίγες που έχουν γίνει δείχνουν μεγάλες αποκλίσεις στα αποτελέσματα. Στην έρευνα για παράδειγμα των Hung et al (2010) στην οποία συμπεριελήφθησαν δύο κατηγορίες ερωτηθέντων, τα μέλη μιας πανεπιστημιακής κοινότητας (φοιτητές, προσωπικό κτλ.), από τη μια και ηλικιωμένοι άνθρωποι από την άλλη, ζητήθηκε να ορίσουν τι σημαίνει γι΄αυτούς “υγιής γήρανση” . Τα μεν μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας εστιάστηκαν σε παραμέτρους όπως η φυσική και πνευματική υγεία και η κοινωνική λειτουργικότητα, ενώ οι ηλικιωμένοι σε παραμέτρους όπως η ανεξαρτησία, η προσαρμοστικότητα, τα οικονομικά και η πνευματικότητα. Οι ερευνητές επίσης επισήμαναν αποκλίσεις στα αποτελέσματα που προσδιορίζονταν από την διαφορετική πολιτισμική κουλτούρα των ηλικιωμένων, οι οποίοι, αναλόγως με την πολιτισμική τους ταυτότητα, έδιναν άλλο νόημα στο περιεχόμενο του όρου “υγιής γήρανση” .
Όπως πολύ σωστά παρατηρεί η ερευνήτρια Evelyn Barron (2015) το γιατί δεν μπορούμε να ορίσουμε με ακρίβεια ποια είναι τελικά “υγιής γήρανση”, είναι ότι υπάρχουν τόσες πολλές παράμετροι, ώστε οι μελέτες που προσπαθούν να την αξιολογήσουν, μετρούν διαφορετικά πράγματα από τη μια, και από την άλλη, παρατηρείται μια τάση να ορίζουν διαφορετικά οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι τι σημαίνει γι αυτούς “υγιής γήρανση” , και τι, οι ερευνητές.
Όπως και να έχει, ο στόχος των περισσότερων ερευνών είναι να βοηθήσουν ώστε να επιμηκυνθεί το διάστημα του βίου των ανθρώπων, αλλά από ότι φαίνεται αυτό δεν είναι πάντα το ζητούμενο για τους ηλικιωμένους που εστιάζονται περισσότερο στην ποιότητα ζωής τους. Ένας ακόμα στόχος είναι, οι ηλικιωμένοι να μην θεωρούνται βάρος για τις κοινωνίες και να αλλάξει η αντίληψη που μπορεί να επικρατεί για τους γηραιούς, σε κάποιες από αυτές, ως προς το κόστος της γήρανσης.
Ενδιαφέρουσα τέλος είναι η παρατήρηση στην οποία συντείνουν και οι κοινωνιολογικές έρευνες ότι όσο περισσότερο ενεργοί μένουν οι άνθρωποι μέχρι μεγαλύτερη ηλικία, τόσο περισσότερο μακροβιούν με πνευματική, επίσης, υγεία.
Σε ποια κατηγορία λοιπόν θέλει ο καθένας από εμάς να κατατάξει τον εαυτό του στο μέλλον; Ας σκεφτούμε ότι, αν δημιουργήσουμε μια εικόνα για το μέλλον που θέλουμε να έχουμε, διαμορφώνουμε τις πράξεις μας στο παρόν αντιστοίχως!
Το video που ακολουθεί (“La juventud se lleva dentro” Spanish TV network Antena 3), μπορεί να μας δώσει ένα αισιόδοξο παράδειγμα αυτής της συνθήκης, παρατηρώντας την ηλικιωμένη κυρία πολύ προσεκτικά!
Πηγές: ∙ Barron, E., Lara,J., White, M. & Mathers, J. C.( 2015) Blood-borne biomarkers of mortality risk: Systematic review of cohort studies. PloS ONE, 10, e0127550 ∙ Kivimaki, M. & Ferrie, J.E. (2011) Epidemiology of healthy ageing and the idea of more refined outcome measures. International Journal of Epidemiology, 40, 845-847 | Lara, J., Godfrey, A., Evans, A. et al. (2013) Towards measurement of the healight ageing phenotype in lifestyle-based intervention studies. Maturitas, 76, 189-199 ∙ Restrepo, H.E. & Rozental, M.(1994) The social impact of aging populations : Some major issues. Socials Science & Medicine, 39, 1323-1338.