Το ψέμα είναι μέρος της ζωής , με την έννοια ότι υπάρχει στις σχέσεις, όποια μορφή κι αν έχουν αυτές. Ψέμα θα πει και το παιδί στους γονείς, ψέμα θα πει και ο σύντροφος στο/στη σύντροφο, ψέμα θα πει ο εργαζόμενος στον εργοδότη, ο μαθητής στο δάσκαλο και πάει λέγοντας. Δεν υπάρχει ανθρώπινη σχέση που να μην έχει ειπωθεί κάποιο ψέμα, σε κάποια στιγμή σε αυτή και οι αγαπητοί αναγνώστες αυτού του blog σίγουρα αυτή την στιγμή θα αναγνωρίζουν και τον εαυτό τους, ως μέρος αυτής της συνθήκης.
Υπάρχουν πολλών ειδών ψέματα. Τα ψέματα που λέει ένα παιδί στους γονείς λέγονται συνήθως γιατί γνωρίζει, ότι, είτε αυτό που θα προτείνει με αυτό τον τρόπο, έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει αποδεκτό, είτε, για να αποφύγει τις συνέπειες από μια πράξη που έχει ήδη συντελεστεί. Σε αυτή την περίπτωση το ψέμα λέγεται προς κάποιο “πρόσωπο εξουσίας”, ξεκινώντας από την πεποίθηση ότι ο μικρότερος δεν έχει την ισχύ να επιβάλει την άποψή του και σε πολλές περιπτώσεις ούτε καν το αποπειράται.
Το ψέμα που λέγεται από σύντροφο σε σύντροφο έχει άλλη χροιά, γιατί λέγεται από ενήλικο σε ενήλικο, μιλώντας στην προκειμένη περίπτωση για σχέση ισοτιμίας (ή μήπως όχι;). Συνήθως τα ψέματα σε αυτή τη σχέση λέγονται, είτε για να επιτευχθεί δολίως ένας στόχος, είτε για να μην υπάρξουν συγκρούσεις μέσα από την ειλικρινή αποδοχή της αλήθειας. Στην πρώτη περίπτωση, μιλάμε για μια προσπάθεια χειραγώγησης του άλλου, μέσα από την παραποιημένη όψη της πραγματικότητας, στη δεύτερη, για την αποφυγή ανάληψης ευθύνης για μια επιλογή που υποθέτει ο σύντροφος ότι δεν θα γίνει αποδεκτή. Η παραπλάνηση του Άλλου, έχει πολλές αποχρώσεις μη ηθικής, με την φιλοσοφική έννοια του όρου, γιατί αποκλίνει από την κύρια επιδίωξη των συντροφικών σχέσεων που είναι η ειλικρινής επικοινωνία. Δημιουργεί συνθήκες καχυποψίας και έλλειψης εμπιστοσύνης. Παρεμβαίνει σαν μια αέναη σκιά στη σχέση, αφού και οι άνθρωποι αναφέρουν ότι ποτέ δεν ξεχνούν ένα σημαντικό ψέμα που έχουν ακούσει από τον σύντροφό τους και ότι αυτό καθορίζει εν πολλοίς την εξέλιξη της σχέσης.
Τα ψέματα που λέγονται σε εργασιακό επίπεδο, είναι αυτά, που μπορεί να ανακουφίζουν προσωρινά από μια πιεστική στιγμή, όμως είναι αυτά που αποκαλύπτονται και πιο συχνά. Αυτό συμβαίνει γιατί σε ένα εργασιακό περιβάλλον υπάρχουν συνήθως πολλοί άνθρωποι που εμπλέκονται σε ένα έργο, άνθρωποι που έχουν συνήθως χαλαρούς συναισθηματικούς δεσμούς και υψηλή ανταγωνιστικότητα,με αποτέλεσμα η έκθεση και η πιθανότητα αποκάλυψης να είναι μεγαλύτερη.
Ένα άλλο πεδίο που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν κατεξοχήν ψέματα είναι οι εξαρτήσεις. Αυτό είναι ένα πεδίο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αφορά σε όλο το φάσμα των εξαρτήσεων. Είτε αναφερόμαστε σε εξαρτήσεις από ουσίες , είτε από τυχερά παιγνίδια, είτε άλλου είδους συμπεριφοριστικές εξαρτήσεις, το ψέμα είναι κυρίαρχο. Τα άτομα που εμπλέκονται σε εξαρτητικές συμπεριφορές ζουν κυρίως τα ίδια μέσα σε ένα ψέμα. Η άρνηση της πραγματικότητάς τους είναι η κύρια αιτία και η ανάγκη να κρατήσουν στοιχειώδεις σχέσεις στη ζωή τους η άλλη. Έτσι κινούνται συνεχώς σε ένα φάσμα ψέματος, μεταξύ εξάρτησης και παραπλάνησης των οικείων τους. Επίσης, με την χρήση πολλών ψεμάτων, γίνονται χειριστικοί απέναντι στα αγαπημένα πρόσωπα με σκοπό να καρπωθούν οφέλη (κυρίως οικονομικά), που θα τροφοδοτήσουν περαιτέρω την εξάρτησή τους.
Ο φόβος, είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, που ωθεί κάποιον να πει ψέματα. Η αποφυγή της πραγματικότητας και η συνακόλουθη χρήση ψεμάτων, προκύπτουν είτε ως μιμητικές συμπεριφορές που μαθαίνουν τα παιδιά μέσα στην οικογένεια , είτε γιατί η οικογένεια, ως σύστημα, δεν είναι αρκετά ευέλικτη να αφομοιώσει πληροφορίες που θα την βοηθήσουν να εξελιχθεί και να προσαρμοστεί στις καινούριες ανάγκες που προκύπτουν, όπως για παράδειγμα ότι τα παιδιά μεγαλώνουν και δεν μπορούν να ισχύουν τα όρια που ίσχυαν γι αυτά σε μικρότερες ηλικίες (τότε το ψέμα θα χρησιμοποιηθεί για να παρακαμφθεί αυτή η ακαμψία).
Η ανάληψη της ευθύνης των πράξεών μας, ο σεβασμός στον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας, η αναγνώριση του λάθους μας και η ευθύτητα στην έκφραση των επιθυμιών μας είναι υψηλές αξίες που μαθαίνουμε μέσα στην οικογένεια. Ακόμη όμως κι αν δεν είχαμε την τύχη να μεγαλώσουμε σε ένα τέτοιο περιβάλλον, μπορούμε να κατακτήσουμε την συναισθηματική ενηλικίωσή μας μέσα από αναστοχασμό των πράξεών μας ή μια αυτογνωσιακή διαδικασία. Γιατί κακά τα ψέματα… Στην ενήλικη ζωή η εμμονή στο ψέμα αποτελεί επιλογή και μια ακόμα αποφυγή ανάληψης ευθύνης!
