Στους αναστοχασμούς που κάνω για την δουλειά που αγαπώ και εξασκώ εδώ και είκοσι επτά χρόνια (πώς περνούν!), σχεδόν πάντα κατέχει ένα χώρο στις σκέψεις μου, το ερώτημα για το ποιο είδος θεραπείας είναι πιο αποτελεσματικό για τον άνθρωπο, που ξεκινάει μια δουλειά με τον εαυτό του. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων, τα τελευταία είκοσι, η εμπειρία μου ως θεραπεύτρια ομάδας, με ωθεί σε ένα απολογισμό, επετειακό ίσως, σκέψεων και συναισθημάτων, τόσο από την προσωπική μου εμπειρία ως θεραπεύτρια ομάδας, όσο και από την ευρύτερη θεραπευτική εμπειρία.
Η ψυχοθεραπεία, ανεξάρτητα από την κατεύθυνση που ακολουθεί και έχει εκπαιδευθεί ο θεραπευτής, πέραν των αρχικών του σπουδών, έχει ένα πολύ βασικό σημείο εκκίνησης, που είναι η «χημεία» μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου. Ερχόμενοι στη θεραπεία για πρώτη φορά, η αγωνία για τον ποιον θα συναντήσουμε είναι μεγάλη. Μπορεί να έχουμε ακούσει ή διαβάσει για το άτομο που θα μας υποδεχθεί, αλλά η μοναδική στιγμή της πρώτης συνάντησης, χαράσσεται βαθιά στη μνήμη και την ψυχή. Η αρχική εντύπωση ενισχύεται ή αποδυναμώνεται μέσα από τον διάλογο και την αίσθηση που έχουμε αν ο άλλος (θεραπευτής) μας ακούει, μας συναισθάνεται και εν τέλει αν θα είναι αυτός ο άνθρωπος που μπορεί να μας βοηθήσει. Ωστόσο η θεραπευτική συμμαχία παίρνει αρκετό καιρό να εδραιωθεί, έστω κι αν οι αρχικές εντυπώσεις και τα συναισθήματα είναι θετικά. Η σχέση με τον θεραπευτή διαμορφώνεται σταδιακά και η εμπιστοσύνη, βασική συνθήκη προόδου στη θεραπεία, δομείται βασιζόμενη στον σεβασμό, την υπομονή και την κατανόηση.
Οι περισσότεροι ερχόμενοι σε έναν ψυχολόγο-θεραπευτή, δεν έχουν στο μυαλό τους την ομαδική θεραπεία. Η ανάγκη για προσωπική επαφή και επικοινωνία είναι μεγάλη και ο καθένας θέλει να έχει ολόκληρη την προσοχή πάνω του. Να ακουστεί και να ακούσει, να πάρει φροντίδα, ενδιαφέρον, αποδοχή. Κι αν όλα αυτά υπάρξουν, ναι, έρχεται και η εμπιστοσύνη. Για συγκεκριμένους θεραπευτικούς λόγους, δεν είναι κατάλληλη για όλους τους ανθρώπους που ζητούν βοήθεια η ομαδική θεραπεία, είναι όμως για τους περισσότερους. Έτσι και αλλιώς, όλοι ξεκινούν με ατομικές συνεδρίες.
Μια ομάδα, ωστόσο, δίνει δυνατότητες που ο άνθρωπος δεν θα έχει στη ατομική θεραπεία. Οι σχέσεις που δημιουργούνται μέσα σε μια ομάδα είναι μοναδικές. Τον αρχικό δισταγμό διαδέχεται σταδιακά το ενδιαφέρον, η ενσυναίσθηση και η στήριξη από τον έναν στον άλλον. Μια στήριξη με κατανόηση και αλληλεγγύη μια και η αίσθηση ότι όλα είναι ανθρώπινα, είναι διάχυτη. Δεν ξεχνώ, όλα αυτά τα χρόνια, την αγωνία στα μάτια των ανθρώπων, αν αυτό που είπαν ακούστηκε περίεργο, αλλόκοτο ή αν θα γίνει αποδεκτό. Όλα όμως είναι αποδεκτά στην ομάδα εκτός από την βία.
Οι ιστορίες των ανθρώπων πλέκονται με τρόπο μοναδικό και δημιουργούν ένα πλαίσιο ασφάλειας, οικειότητας και εγγύτητας. Η δέσμευση των μελών για εμπιστευτικότητα ενισχύεται από την αποδοχή των άλλων και την αίσθηση ότι όλα τα μέλη είναι κοινωνοί μοναδικών στιγμών μοιράσματος. Η πιο συχνή φράση άλλωστε που ακούω στους αποχαιρετισμούς είναι «έπρεπε να το έχω κάνει νωρίτερα στη ζωή μου», κάτι που επιβεβαιώνει την μοναδικότητα των στιγμών που έχουν ζήσει μέσα στην ομάδα.
Η μοναξιά που μπορεί κάποιος να νιώθει, μεταβάλλεται μέσα από τις ιστορίες που ακούει και μοιράζεται σε μια αίσθηση ότι ανήκει και η μοναδικότητα του προβλήματός του, αμβλύνεται από την ανθρώπινη ζεστασιά. Οι αλλαγές γίνονται μέσα σε ένα πλαίσιο κατανόησης των δυσκολιών, όχι μόνο από τον θεραπευτή, αλλά και από τα υπόλοιπα μέλη. Έτσι, η αλλαγή, «το προχώρημα’’, όπως μου αρέσει να τη λέω, φαίνεται λιγότερο δύσκολη, αφού στηρίζεται από τόσους ανθρώπους.
Οι διηγήσεις των μελών μιας ομάδας, όπως και τα συναισθήματα και οι σκέψεις που εκφράζονται, δημιουργούν ένα πλαίσιο αντικειμενικότητας σε σχέση με τον υποκειμενικό τρόπο που βλέπει ο καθένας το πρόβλημά του. Η αντίληψη ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα μπορεί να έχει κι άλλες εκδοχές γίνεται πιο πιθανή και δίνει άλλες προοπτικές στην θεραπεία. Σκέψεις, ιδέες, καθρεφτίσματα βοηθούν να δούμε τον εαυτό μας με άλλα μάτια. Η συμμετοχή με την παρουσία μας και το συναίσθημά μας στους διαλόγους των άλλων μελών με τον ή τους θεραπευτές, είναι μια εμπειρία που δεν μας δίνεται η ευκαιρία να έχουμε στην ατομική θεραπεία. Είναι μια ασυνείδητη εμπειρία μετάβασης, αφού αλλάζουμε κι εμείς μέσα από αυτή τη διαδικασία συμμετοχής.
Όλα τα συναισθήματα χωρούν και εκφράζονται μέσα στην ομαδική θεραπεία. Βλέπουμε και νιώθουμε ότι δεν είμαστε οι μοναδικοί που θυμώνουμε, απογοητευόμαστε, έχουμε πάθη και αδυναμίες. Σκέψεις για τους άλλους που δύσκολα θα ομολογούσαμε. Συναισθήματα που νομίζαμε ότι είναι κατακριτέα και μη αποδεχτά. Αλλά και μεγάλες χαρές στις αλλαγές μας που υπάρχουν άνθρωποι να μοιραστούμε και… ανακούφιση και… αγαλλίαση και… χαλάρωση και… όλα αυτά τα συναισθήματα που μας κάνουν πιο πλήρεις σε ένα πλαίσιο σεβασμού και κατανόησης.
Η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι συνήθως δίωρη και εβδομαδιαία ή σε προκαθορισμένα σταθερά διαστήματα. Οι ομάδες όταν δεν είναι θεματικές (αφορούν σε άτομα με κοινό πρόβλημα), έχουν ανοιχτή ροή, πάντα με σεβασμό στη διαδικασία και μετά από επιλογή του θεραπευτή σε σχέση με τους ανθρώπους που μπορούν να ενταχθούν. Ο χρόνος που μιλούν οι άνθρωποι μέσα στην ομάδα μπορεί να μην είναι ο ίδιος με την ατομική θεραπεία, η αλληλεπίδραση όμως που υπάρχει, πολλές φορές, είναι πολυτιμότερη από τον πραγματικό χρόνο και λειτουργεί εξισορροπιστικά.
Πολλά μπορώ να πω ακόμα για την ομαδική ψυχοθεραπεία, τόσα, όσα οι στιγμές που έχω ζήσει τα είκοσι αυτά χρόνια κοντά σε όλους αυτούς, τους σημαντικούς και αλησμόνητους ανθρώπους που μοιράστηκαν μαζί μου αυτό το ταξίδι της ομαδικής θεραπευτικής εμπειρίας. Τόσα πρόσωπα θλιμμένα και χαρούμενα, ονόματα μικρά και μεγάλα, στιγμές δύσκολες και απελευθερωτικές, αληθινά μοναδικές. Το πέρασμά τους αφήνει πάντα ένα σχεσιακό αποτύπωμα αξεπέραστο σε εμένα και τους συνθεραπευτές μου, αλλά και στους συνοδοιπόρους τους, στη μοναδική αυτή συμπόρευση, που όλοι μαζί έχουμε ζήσει για κάποια χρόνια της ζωής μας.
Στην στήλη «Απόψεις» κάποιοι απ’ αυτούς γράφουν σκέψεις γι’ αυτή τους την εμπειρία…αξίζει να τις διαβάσετε.
