Αυτισμός ονομάζεται μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει το πώς ένα άτομο αντιλαμβάνεται και άρα επικοινωνεί και σχετίζεται με άλλους ανθρώπους. Ακόμη, επηρεάζει το πώς τα άτομα αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους. Οι άνθρωποι με αυτισμό έχουν δυσκολίες σε τρεις βασικούς τομείς:
-
Κοινωνικότητα
Το να μπορεί δηλαδή να συναναστραφεί με άλλους ανθρώπους, να κάνει φίλους, να καταλαβαίνει τους κοινωνικούς κανόνες. Τα άτομα με αυτισμό μπορεί να μην κατανοούν:
- γιατί θα πρέπει να μοιράζονται τα πράγματά τους με τα αδέρφια τους ή να παίζουν μαζί τους
- ότι πρέπει να περιμένουν τη σειρά τους σε ένα παιχνίδι ή για να μιλήσουν σε κάποιον
- ότι δε μπορούν να αγγίζουν τους άλλους όταν για παράδειγμα περπατούν στο δρόμο
- τι σκέφτονται ή πως νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι.
-
Επικοινωνία
Κάποια άτομα με αυτισμό δεν μπορούν να μιλήσουν. Και όσα όμως μπορούν αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επικοινωνία. Συγκεκριμένα:
- Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις εκφράσεις του προσώπου μας όταν θέλουμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας στους άλλους
- Τις κινήσεις που κάνουμε με το σώμα μας την ώρα που μιλάμε (π.χ. όταν ανασηκώνουμε τους ώμους, όταν κουνάμε καταφατικά το κεφάλι μας)
- Πότε πρέπει να περιμένουν τη σειρά τους για να μιλήσουν. Δηλαδή να μη διακόπτουν το συνομιλητή τους.
-
Άκαμπτος τρόπος σκέψης
Τα άτομα με αυτισμό έχουν άκαμπτο τρόπο που σκέφτονται ή κάνουν πράγματα. Έχουν λίγη φαντασία στην καθημερινότητά τους, τους αρέσει να διατηρούν τις ρουτίνες τους και δυσκολεύονται με τις αλλαγές.
- Συχνά τους αρέσει να τακτοποιούν τα πράγματα με συγκεκριμένο τρόπο και αν κάποιος αλλάξει τη θέση τους μπορεί να αναστατωθούν. Επίσης, μπορεί να ενοχληθούν πολύ όταν θα πρέπει να φορέσουν καινούργια μπλούζα, να μπουν σε καινούργιο αυτοκίνητο ή πάνε για ψώνια από διαφορετικό δρόμο.
- Μπορεί να παίζουν συνέχεια με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιώντας το ίδιο αντικείμενο πολλές φορές. Μπορεί να κάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις με το σώμα τους π.χ. μπρος – πίσω, ή να πηδούν πάνω – κάτω ή να φτερουγίζουν τα χέρια τους ή να χτυπούν επιφάνειες ή να στριφογυρίζουν αντικείμενα
- Τα παιδιά με αυτισμό συνήθως δυσκολεύονται να παίξουν παιχνίδια όπου πρέπει να αναλάβουν κάποιο ρόλο (π.χ. το γιατρό, τη μαμά της κούκλας, τη δασκάλα κ.λπ)
-
Αισθητηριακές ευαισθησίες
Τα άτομα με αυτισμό έχουν αισθητηριακές ευαισθησίες και ιδιαιτερότητες, όπως :
- Δείχνουν ενόχληση σε δυνατούς ή χαμηλούς θορύβους, όπως οι δυνατές φωνές ή ο θόρυβος της ηλεκτρικής σκούπας
- Δεν θέλουν να τους αγγίζουν
- Προτιμούν συγκεκριμένες γεύσεις, υφές και μυρωδιές τροφών. Γι’ αυτό συνήθως έχουν πολύ περιορισμένες προτιμήσεις στα γεύματά τους.
- Έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία στις υφές των ρούχων
Οι παραπάνω δυσκολίες οφείλονται στην αδυναμία των ατόμων να «βάλουν σε τάξη» τα ερεθίσματα που δέχονται από το περιβάλλον.
Ακόμη, τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν συχνά «προβλήματα συμπεριφοράς», όπως δυνατές κραυγές, επιθυμία να βγάλουν τα ρούχα τους ή να καταστρέψουν αντικείμενα. Κάποιες φορές οι συμπεριφορές μπορεί να γίνουν ακόμα πιο δύσκολες. Όλα αυτά μπορεί να συμβαίνουν γιατί δεν θέλουν να κάνουν κάτι ή είναι θυμωμένοι ή στενοχωρημένοι. Τις περισσότερες φορές με αυτούς τους τρόπους προσπαθούν να επικοινωνήσουν μαζί μας. Επίσης, συχνά δεν έχουν την αίσθηση του κινδύνου.
Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να δυσκολεύουν τη συνύπαρξη τους με άλλους ανθρώπους αλλά τα άτομα με αυτισμό δεν το καταλαβαίνουν.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό λοιπόν, ότι τα άτομα με αυτισμό αντιλαμβάνονται τον κόσμο αποσπασματικά και συγκεχυμένα. Με αποτέλεσμα πολλές φορές να νιώθουν ανασφάλεια και αγωνία.
Τι προκαλεί τον αυτισμό;
Μέχρι σήμερα η ακριβής αιτία του αυτισμού δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν ότι οι γενετικοί παράγοντες έχουν σημαντικό ρόλο. Επίσης, έχει βρεθεί ότι ο αυτισμός συνδέεται με προβλήματα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου πριν, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τη γέννηση ενός παιδιού.
Θεραπεύεται ο αυτισμός;
Ο αυτισμός δεν θεραπεύεται. Παρ’ όλα αυτά η ζωή ενός ατόμου μπορεί να αλλάξει σημαντικά με την έγκαιρη και σωστή θεραπευτική παρέμβαση στους τομείς που παρουσιάζει δυσκολίες το κάθε άτομο. Σκοπός είναι το άτομο να καταστεί όσο το δυνατόν πιο αυτόνομο.
Τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος είναι στο «φάσμα» του αυτισμού;
Κάθε άτομο με αυτισμό είναι μοναδικό. Το «φάσμα» μπορούμε να το έχουμε στο μυαλό μας σαν μια κλίμακα. Αυτό σημαίνει ότι κάποια άτομα σε αυτή την κλίμακα, στο φάσμα μπορεί να έχουν ασυνήθιστες – σχεδόν μοναδικές- ικανότητες στη μουσική ή την εκπαίδευση. Κάποιοι έχουν μέση έως και πιο υψηλή νοημοσύνη. Άλλοι έχουν σημαντικές δυσκολίες και δεν θα καταστεί δυνατό να έχουν μια ανεξάρτητη διαβίωση.
Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση;
Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική. Και αυτό γιατί όσο νωρίτερα ξεκινήσει η θεραπευτική παρέμβαση τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες να έχει το παιδί μια καλή ποιότητα ζωής μεγαλώνοντας.
Αλεξάνδρα Βλάσση – Λογοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία: www.autismthessaly.gr , www.autism.org.uk, www.autismspeaks.org
