Η αγωνία των μητέρων ακούγεται, τόσο στις διηγήσεις τους μέσα στην ψυχοθεραπεία, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο στη συναναστροφή μας με εργαζόμενες μητέρες. «Δεν αφιερώνω αρκετό χρόνο στο ή στα παιδιά μου» , »δεν ξέρω που να δώσω προτεραιότητα στο παιδί ή στη δουλειά».
Τι είναι όμως αυτό που φαίνεται ένα σχεδόν άλυτο πρόβλημα που συχνά ανακυκλώνεται ως συζήτηση, αλλά σε όποια προτεινόμενη λύση εμφανίζονται πολλαπλές και αλληλοσυνδεόμενες δυσκολίες;
Δεν είναι εύκολο για τις εργαζόμενες μητέρες να βρίσκονται διαρκώς σε μια συναισθηματική διελκυστίνδα ανάμεσα στην επάρκειά τους, είτε στον ένα, είτε στον άλλο τομέα. Η αγωνία, αποτυπωμένη στα πρόσωπά τους ή στις νευρικές τους κινήσεις, φανερώνει μια πιεστική καθημερινότητα και ένα βάρος που αφορά και τους δύο ρόλους.
Στην πραγματικότητα όμως το πρόβλημα ξεκινάει πολύ νωρίς, σχεδόν αμέσως μετά τον τοκετό.
Το θέμα φαίνεται ότι κάνει αρχικά την εμφάνισή του με το πότε θα είναι η σωστή στιγμή για να αποχωριστεί μια νέα μητέρα το βρέφος της και να επιστρέψει στην εργασία της.
O Daniel Stern (1998) πολύ σωστά υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει σωστή στιγμή για την επιστροφή στην εργασία, δεδομένου ότι αυτή η απόφαση στηρίζεται σε πολλούς παράγοντες.
Ένας από αυτούς είναι το κοινωνικό περιβάλλον και τι προστασία προσφέρει στην εργαζόμενη μητέρα, καθώς υπάρχει πολλή μεγάλη απόκλιση από κουλτούρα σε κουλτούρα και από κοινωνική πολιτική σε κοινωνική πολιτική. Στην Ευρώπη κατά κανόνα η νομοθεσία υποστηρίζει τη νέα μητέρα παρέχοντάς της άδεια αρκετούς μήνες, είτε πριν, είτε μετά τον τοκετό και μια ευελιξία ως προς την επιλογή, αναλόγως με τις προσωπικές της ανάγκες. Στην Αμερική οι απατήσεις από το εργασιακό περιβάλλον είναι πολύ περισσότερες, με συνήθη πρακτική, η άδεια για τις νέες μητέρες να είναι σχεδόν υποτυπώδης και σίγουρα ελάχιστη σε σχέση με την ανάγκη του χρόνου που απαιτείται για να δομηθεί ο πρωταρχικός δεσμός μεταξύ μητέρας και βρέφους.
Έτσι οι μητέρες κατά κανόνα κι αν εξαιρέσουμε κοινωνίες με ιδιαίτερα προστατευτική πολιτική όπως η Σουηδία, βρίσκονται πολύ σύντομα μετά τη γέννηση του παιδιού να πάρουν αποφάσεις σε σχέση με τον ποιο ρόλο να θέσουν σε προτεραιότητα. Πολύ νωρίς βρίσκονται σε ένα «δίλημμα».
Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες ο εργασιακός ρόλος συνήθως προηγείται του μητρικού και η γυναίκα καλείται πολύ νωρίς να διαλέξει, μια και η μητρική έπεται συνήθως ηλικιακά της επαγγελματικής ταυτότητας. Πόσο εύκολο είναι για μια νέα μητέρα να απαρνηθεί έναν ρόλο που έχει κοπιάσει να δομήσει και να αφιερωθεί, όπως επιθυμεί ή κοινωνικά «οφείλει» αποκλειστικά στο ρόλο της μητρότητας; Οι συγκρούσεις αρχίζουν σχεδόν αμέσως μετά τη γέννηση και μπορούν να την οδηγήσουν σε πολύ δύσκολα συναισθήματα, όπως αίσθημα ανεπάρκειας, αγωνία, μειωμένο αίσθημα χαράς, θλίψη.
Το οικογενειακό περιβάλλον και κυρίως ο σύντροφος-πατέρας, είναι αυτοί που με την στάση τους μπορούν να διευκολύνουν ή αντίθετα να δυσχεράνουν την ψυχολογική κατάσταση της μητέρας. Συχνά γονείς ή πεθερικά αναλαμβάνουν κομβικούς ρόλους διευκόλυνσης, που πρέπει όμως να εμπνέονται από σεβασμό στην μητέρα και τη σχέση με το παιδί της. Η υπερκάλυψη ρόλων είναι καταστροφική και επιβαρύνει με προβλήματα που μόνο κακό μπορούν να κάνουν. Η εμπειρία και ο χρόνος που μπορούν να διαθέσουν οι παππούδες μπορεί να είναι από πολύτιμα μέχρι επιβαρυντικά όταν δεν τηρούνται οι ισορροπίες και ο κυρίως ο σεβασμός και η προτεραιότητα προς τη μητέρα κατά κύριο λόγο και έπειτα προς τον πατέρα.
Ο σύντροφος-πατέρας έχει πρωταρχικό ρόλο στην διευκόλυνση της μητέρας-συντρόφου και στην προσπάθεια της να ανταποκριθεί σε δύο απαιτητικούς και συχνά ανταγωνιστικούς ρόλους (μητέρα/εργαζόμενη). Η συναισθηματική κατανόηση και η πρακτική δραστηριοποίηση φαίνεται ότι διευκολύνουν το μητρικό ρόλο και απαλύνουν τις εργασιακές επιβαρύνσεις. Η ενσυναίσθηση τού συντρόφου-πατέρα και η συνειδητή του προσπάθεια να μη δημιουργεί περαιτέρω ανάγκες, αλλά να δρα επικουρικά στις ήδη υπάρχουσες, δημιουργεί περιβάλλον συναισθηματικής και οικογενειακής ισορροπίας και δεν προσθέτει στη μητέρα περαιτέρω διλήμματα και συναισθήματα ανεπάρκειας.
Η ενεργή εμπλοκή του πατέρα είναι τόσο σημαντική, ώστε προστατεύεται και ενθαρρύνεται και από την νομοθεσία στα σύγχρονα κράτη.
Ωστόσο ο χρόνος που υπάρχει φαίνεται ότι δεν είναι ποτέ αρκετός. Ίσως εδώ είναι χρήσιμο να αναφέρουμε την ανάγκη εύρεσης ποιοτικού χρόνου για να περνούν οι μητέρες με τα παιδιά τους.
Το άγγιγμα : πάρτε αγκαλιά τα παιδιά σας
Η οπτική επαφή : κοιτάξτε τα στα μάτια ,όταν τους μιλάτε
Αφοσιωθείτε : ακούτε πραγματικά τι σας λένε
Γελάστε, παίξτε, χαλαρώστε μαζί τους.
Ο ουσιαστικός χρόνος θα απαλύνει την έλλειψη πραγματικού, όπου δεν υπάρχει, και θα δημιουργήσει περιβάλλον αγάπης, εμπιστοσύνης και φροντίδας.
Γιατί μάλλον δεν υπάρχει κανένα ουσιαστικό δίλημμα. Η σχέση μιας μητέρας με το παιδί της πρέπει να είναι και να παραμένει μοναδική προτεραιότητά της, όσο κι αν τα καλέσματα τής επαγγελματικής της ζωής παίζουν τον ρόλο των Σειρήνων.
Αξίζει να παρακολουθήσετε την ομιλία του ψυχολόγου Daniel Stern για τη διυποκειμενικότητα μετά τη γέννηση, που έχει πολύ ενδιαφέρον: