Η ηλικιακή περίοδος που μας αφορά σε αυτό το άρθρο είναι μεταξύ δώδεκα και είκοσι δύο ετών, μια περίοδος περίπου δέκα ετών, που αντιπροσωπεύει την μετάβαση στην σωματική, πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση. Όπως είναι αυτονόητο υπάρχουν αποκλίσεις τόσο στην έναρξη όσο και στην λήξη της περιόδου αυτής αναλόγως με τις ατομικές και περιβαλλοντολογικές συνθήκες. Παλαιότερα, κατ’ αυτό το διάστημα, τα περιστατικά εκδήλωσης άγχους, που συνοδεύονταν από σωματικά συμπτώματα, ήταν περισσότερο μεμονωμένα και συνδέονταν με συγκεκριμένες δυσκολίες που μπορεί να είχε ο έφηβος στην προσωπική του ζωή ή σε σχέση με την οικογένειά του.
Αυτά τα θέματα που αφορούσαν σε προσωπικές αναζητήσεις σε σχέση με την συνέχεια της ζωής και τον θάνατο, στις σχέσεις με το άλλο φύλο και την σεξουαλικότητα, στις σχέσεις με την οικογένεια και τους γονείς, με το σχολείο και τους δασκάλους, την επιλογή του επαγγέλματος και τις σπουδές φαίνεται πως έχουν διευρυνθεί τον τελευταίο καιρό.
Το πρώτο που παρατηρούμε είναι ότι οι έφηβοι πλέον παρουσιάζουν όλο και πιο συχνά σωματικά συμπτώματα που λίγο καιρό πριν συναντούσαμε σε ενήλικες, όπως τα συμπτώματα της Διαταραχής Πανικού ( εφιδρώσεις, ταχυκαρδίες, αίσθηση ασφυξίας) ή οι Διαταραχές Ύπνου. Το σωματικό σύμπτωμα λοιπόν, παρουσιάζεται πια και σε ηλικίες που δεν συνηθιζόταν πριν. Αυτό μπορεί να έχει πολλές αναγνώσεις.
Μια από αυτές είναι ότι οι έφηβοι δεν εκτονώνονται πια σωματικά όσο παλιότερα, με την έννοια της σωματικής άσκησης. Η συμμετοχή σε αθλήματα και ομάδες δίνει διέξοδο σε κάθε μορφή στρες και αποσυνδέει τον καθένα από σκέψεις ή στάσεις που δίνουν περισσότερο χώρο στα προβλήματα. Παρατηρείται ότι ο χρόνος που παλαιότερα καταλαμβανόταν από τέτοιου είδους δραστηριότητες συρρικνώνεται και, ιδιαίτερα στα αγόρια, έχει καταληφθεί από την ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιγνίδια. Τα ηλεκτρονικά παιγνίδια μπορεί να ξεκουράζουν τον εγκέφαλο, όπως δείχνουν οι τελευταίες έρευνες της νευροψυχολογίας, στερούν όμως το σώμα από φυσική εκτόνωση και απομονώνουν κοινωνικά.
Αυτός είναι και ο δεύτερος λόγος που πιθανώς έχουμε αύξηση των σωματικών συμπτωμάτων στους εφήβους. Η δυσκολία κοινωνικοποίησης, που τείνει επίσης να αυξάνεται, στερεί σταδιακά και στο παρόν και από τους μελλοντικούς ενήλικες, κοινωνικές δεξιότητες, όπως ο διάλογος, η ενσυναίσθηση (η ικανότητα να μπαίνουμε στην θέση του άλλου, να τον κατανοούμε) και η ανάπτυξη υγειούς σεξουαλικότητας μέσα από το φλερτ και φυσικά το αληθινό και όχι το cybersex.
O παράγοντας που φαίνεται όμως να είναι ο πιο καθοριστικός είναι η θέση των γονέων μέσα στη συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα που ζούμε. Οι γονείς των σημερινών εφήβων ανήκουν ηλικιακά στις γενιές που γαλουχήθηκαν με την βεβαιότητα ότι ο κόσμος δεν θα γνωρίσει σημαντικές αλλαγές και η ζωή θα συνεχιστεί μέσα στην ίδια πάνω κάτω ευημερία. Ως εκ τούτου, η λαίλαπα των αλλαγών βρήκε απροετοίμαστους τους περισσότερους, τόσο σε προσωπικό όσο και σε οικογενειακό επίπεδο. Οι αλλαγές-ραγδαίες κυρίως στη χώρα μας-επηρέασαν τον γονεϊκό ρόλο ως προς την σιγουριά και την αποτελεσματικότητά του. Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες, η αβεβαιότητα του αύριο, η δοκιμασία αξιών και σταθερών, η αδυναμία προγραμματισμού, η θλίψη για την χαμένη εργασία ή για το επίπεδο ζωής, δεν είναι δυνατόν να μην επηρεάσουν την ψυχολογική κατάσταση των γονέων και φυσικά των παιδιών.
Οι έφηβοι μέσα σε αυτές τις συνθήκες δυσκολεύονται να ζητήσουν όχι μόνο υλικά αγαθά αλλά κυρίως συναισθηματική στήριξη και κατανόηση. Πως μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο όταν νοιώθουν τους γονείς να στέκονται μετέωροι μέσα στην καινούρια πραγματικότητα, παρουσιάζοντας συχνά τα ίδια συμπτώματα; Κλείνονται λοιπόν στον εαυτό τους ακόμα περισσότερο ερχόμενοι και αυτοί αντιμέτωποι με περισσότερη πολυπλοκότητα στη ζωή τους.
Το διαφορετικό και αισιόδοξο με τους νέους είναι ότι απευθύνονται πιο εύκολα σε ειδικούς, με μεγαλύτερη συνειδητότητα ότι κάτι τους συμβαίνει και δεν μπορούν να το διαχειριστούν, δίνοντας ώθηση και στους γονείς τους να είναι περισσότερο ανοιχτοί σε μια θεραπευτική διαδικασία. Με αυτή την έννοια είναι μπροστά, σπάζοντας πολύ νωρίτερα ταμπού δεκαετιών και ιδιαίτερα για τους άνδρες, που περίμεναν τα συμπτώματα να φτάσουν στο μη παρέκει για να δεχτούν να πάρουν βοήθεια.
Καμία όμως θεραπευτική διαδικασία δεν είναι εφικτή χωρίς την συναισθηματική συμπαράσταση και την ενεργητική ενθάρρυνση των γονέων. Αυτοί συνεχίζουν να είναι οι “σημαντικοί άλλοι” στη ζωή τους και από αυτούς περιμένουν να είναι οι κύριοι συνταξιδιώτες σε αυτές τις πρώτες αναζητήσεις τους στο παρόν και στο μέλλον. Συμπαραστάτες στην εξερεύνηση της ζωής!
Παραθέτω στην συνέχεια ένα ποίημα της Κικής Δημουλά από την συλλογή της Άνω Τελεία, εκδόσεις Ίκαρος, 2016, που με μια τολμηρή αλλά και συνάμα τρυφερή ματιά μιλάει για τη νιότη…
Εξακριβωμένα
Όσο μπορείς, Νεότητα, απόφευγε / την πείρα./ Είναι μια γριά ζηλότυπη, ανέραστη./
Μόνον ο χρόνος ο πολύς / τη γλυκοκοιτάζει.
Εκ πείρας σας μιλώ. / Μην την εμπιστεύεστε. / Ειλικρινής δεν είναι. Σας φανερώνει μόνο / όσα έχασε και σας τρομοκρατεί
όμως, τα μεγάλα κέρδη που της έφεραν / τα ηδονικά της λάθη τ’ αποσιωπά. / Επιμελώς
στη μνήμη της τα κρύβει / κι αναπολώντας τα ξαναζεί.
Εκ πείρας σας μιλώ. / Τις προσφορές της πείρας μη δεχτείτε./ Δόλιες είναι αποβλέπουν/
στην κερδοφόρα ανταλλαγή: / ξερόχορτα σας δίνει και τον / ολάνθιστο αγρό σας αφαιρεί.
Κι όχι μόνο. Μες στην αναμπουμπούλα / που προκαλεί η κλέφτρα πάντα δοσοληψία / η
πείρα κάθε τόσο αποσπά / όλο και μια φέτα χορταστική / απ΄την πανσέληνό σας
Στην έκλειψη της ρίχνοντας τα βάρη.
Εκ πείρας σας μιλώ. / Σοφή δεν είναι η πείρα / απλώς έχασε τη δύναμη να σφάλλει.
